Η μείωση των επιτοκίων από την ΕΚΤ δεν θα λύσει πρόβλημα της ευρωζώνης

Η μείωση των επιτοκίων αυτή την εβδομάδα αποτελεί ορόσημο για την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Σύμφωνα με το Bloomberg, για πρώτη φορά έπειτα από δύο δεκαετίες οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής ξεκινούν έναν κύκλο νομισματικής χαλάρωσης χωρίς να τους αναγκάσει μια οικονομική έκτακτη ανάγκη. Αντ’ αυτού, οι επενδυτές σηματοδοτούν εμπιστοσύνη για τη ζώνη του ευρώ και διατηρούν τις αποδόσεις υπό έλεγχο.

Όμως, παρά την ηρεμία στην επιφάνεια, η οικονομία αρχίζει να βλέπει τις συνέπειες προβλημάτων που έχουν δημιουργηθεί εδώ και δεκαετίες. Ολοένα και περισσότερο επισκιασμένη από τον δυναμισμό των ΗΠΑ και την άνοδο της Κίνας, η ευρωζώνη μαραζώνει με αναιμική ανάπτυξη, αδύναμη παραγωγικότητα, φτωχά δημογραφικά στοιχεία και διογκωμένα δημόσια οικονομικά σε βασικές χώρες.

Οι ευνοϊκές αγορές και η ανάκαμψη της οικονομίας προσφέρουν στις Βρυξέλλες και τις εθνικές πρωτεύουσες σπάνια περιθώρια ανάσας για να προσπαθήσουν να αντιμετωπίσουν αυτές τις προκλήσεις. Αν οι πολιτικοί -που θα εκλεγούν στις ευρωεκλογές αυτή την εβδομάδα- δεν επωφεληθούν και δεν προχωρήσουν σύντομα σε μεταρρυθμίσεις που θα ενισχύσουν την ανάπτυξη και θα αποκαταστήσουν τα δημόσια οικονομικά, η περιοχή κινδυνεύει να διολισθήσει όλο και περισσότερο στην ασημαντότητα.
«Χωρίς ένα σημαντικό τράνταγμα, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα γίνει μια πολύ περιορισμένη παγκόσμια δύναμη, αφήνοντας τις ΗΠΑ να μάχονται με την Κίνα για την οικονομική υπεροχή», δήλωσε ο Jamie Rush από το Bloomberg Economics.

• Η αίσθηση μιας καμπής για την περιοχή του ευρώ αυτή τη στιγμή είναι αισθητή. Η μείωση των επιτοκίων της ΕΚΤ έρχεται καθώς η χειρότερη κρίση πληθωρισμού στην ιστορία του νομίσματος φαίνεται να έχει σε μεγάλο βαθμό ξεπεραστεί και μια ρηχή ύφεση μόλις έληξε με μια απροσδόκητη αύξηση της ανάπτυξης.
• Το spread μεταξύ των ιταλικών ομολόγων και των αντίστοιχων γερμανικών, ένα βασικό μέτρο κινδύνου, μειώθηκε νωρίτερα το 2024 σε χαμηλό διετίας. Ενώ οι αποδόσεις έχουν αυξηθεί κάπως, καθώς οι επενδυτές αξιολογούν πόσο ακριβώς μπορεί να μειώσει η ΕΚΤ δεδομένης μιας πιο ανθεκτικής από ό,τι αναμενόταν οικονομίας, δεν υπάρχουν ενδείξεις των φόβων κατακερματισμού που καταδίωκαν την αγορά πριν από την πρώτη αύξηση το 2022.
  «“Η Ευρώπη είναι καμένο χαρτί” – είναι το μόνο που συνηθίζατε να ακούτε» από επενδυτές εκτός της περιοχής, δήλωσε ο Roger Hallam από τη Vanguard Asset Management. «Τώρα δεν το ακούτε αυτό».
• Η άποψη αυτή υποστηρίζεται από ένα πιο συνεκτικό πλαίσιο πολιτικής σε περιφερειακό επίπεδο, το οποίο περιλαμβάνει το προηγουμένως αδιανόητο πρόγραμμα ανάκαμψης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την εποχή της πανδημίας -NextGenEU- που περιλαμβάνει ακόμη και τη συγκέντρωση χρέους, καθώς και νέα εργαλεία καταπολέμησης της κρίσης που παρουσίασε η ΕΚΤ για την παροχή κινήτρων και τη συγκράτηση των αγορών ομολόγων.
  Απόδειξη της ανθεκτικότητας της περιοχής προέκυψε πέρυσι, όταν κατέρρευσαν τράπεζες σε ΗΠΑ και Ελβετία. Δεν υπήρξαν τέτοιες απώλειες στη ζώνη του ευρώ, η οποία θα συμπληρώσει μια δεκαετία ενιαίου καθεστώτος εποπτείας αργότερα φέτος.

Μακροπρόθεσμα προβλήματα

Και όμως, τα μακροπρόθεσμα προβλήματα της περιοχής φαίνονται πιο δυσοίωνα από ποτέ.
«Ενώ η Ευρώπη τα πηγαίνει καλύτερα τώρα, βαθιές διαρθρωτικές προκλήσεις -γήρανση, κλιματική αλλαγή και παγκόσμιος κατακερματισμός- περιμένουν», προειδοποίησε τον Μάιο ο Alfred Kammer από το ΔΝΤ.
Η αδύναμη παραγωγικότητα -και μαζί της η χαμηλή δυνητική ανάπτυξη- είναι ένα τέτοιο πρόβλημα. Η ΕΕ στο σύνολό της έχει σταθερά χειρότερες επιδόσεις από τις ΗΠΑ σε αυτό το θέμα από την αυγή του τρέχοντος αιώνα. Η βραδύτερη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και η «μείωση της παγκόσμιας οικονομικής ισχύος» είναι το αποτέλεσμα, ανέφερε το European Centre for International Political Economy σε μελέτη του τον Μάιο.
Το χάσμα μεταξύ των οικονομιών της Ευρώπης και των ΗΠΑ από το 2000 έφτασε περίπου στο 18% του δυνητικού ΑΕΠ το 2023 -που ισοδυναμεί με περισσότερα από 3 τρισεκατομμύρια ευρώ (3,3 τρισεκατομμύρια δολάρια), σύμφωνα με το Bloomberg Economics, το οποίο υπολογίζει ότι το έλλειμμα θα φτάσει σχεδόν στο 40% μέχρι το 2050.
«Είναι στο χέρι μας ως Ευρωπαίοι να κάνουμε περισσότερα», δήλωσε ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, Christian Lindner, στους δημοσιογράφους στην Ιταλία τον περασμένο μήνα, σε μια συνάντηση με ομολόγους του που επικεντρώθηκε στη διαφορά μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης.

Η γήρανση του πληθυσμού

Ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα είναι η γήρανση του πληθυσμού – που προσθέτει χαμηλό δυναμικό ανάπτυξης και ανησυχίες για τη βιωσιμότητα του χρέους, τουλάχιστον δεδομένου ότι οι συντάξεις σε όλη την περιοχή χρηματοδοτούνται σε μεγάλο βαθμό από το δημόσιο από τα τρέχοντα φορολογικά έσοδα.
«Το ποσοστό γεννήσεων είναι πολύ χειρότερο από το αναμενόμενο», δήλωσε ο Oliver Rakau από την Oxford Economics. «Αυτό δεν αποτελεί πρόβλημα σε δύο, τρία ή πέντε χρόνια, αλλά είναι μεγάλο πρόβλημα μακροπρόθεσμα».

Το χρέος

Πιο πιεστική είναι η επιδείνωση των δημόσιων οικονομικών στις χώρες που ήδη αγωνίζονται να επιβάλουν δημοσιονομικό περιορισμό. Η Ιταλία θα έχει το μεγαλύτερο σωρό δανείων στην Ευρώπη σε μόλις τρία χρόνια, σύμφωνα με την Scope Ratings.
Οι προβλέψεις του ΔΝΤ δείχνουν τώρα ότι το χρέος ως ποσοστό του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος αυξάνεται εκεί, καθώς και στη Γαλλία και το Βέλγιο – με ελλείμματα πολύ πάνω από το ανώτατο όριο του 3% που επιδιώκει να επιβάλει η ΕΕ.
Ενώ οι αγορές ομολόγων δείχνουν ότι οι επενδυτές δεν ανησυχούν, η προηγούμενη αναταραχή των κρατών της περιοχής προσφέρει σωτήρια μαθήματα για το πόσο γρήγορα μπορεί να αλλάξει το κλίμα.
«Οι κίνδυνοι αυξάνονται», δήλωσε ο Moritz Kraemer από τη LBBW και πρώην ανώτερος αναλυτής αξιολογήσεων της S&P Global Ratings. «Νομίζω ότι δεν υπάρχει αρκετή ανησυχία στην αγορά».
Παρ’ όλες τις προσπάθειες που μπορεί να καταβάλουν οι κυβερνήσεις για να θέσουν υπό έλεγχο τα ελλείμματα χρέους μέσω περικοπών δαπανών ή αυξήσεων φόρων, οι καλύτερες προοπτικές τους για την αποκατάσταση των δημόσιων οικονομικών μακροπρόθεσμα θα είναι μέσω της επίτευξης καλύτερης οικονομικής ανάπτυξης. Αυτός είναι ένας τομέας στον οποίο οι ιδέες σε επίπεδο ΕΕ πολλαπλασιάζονται σήμερα.
Στα μέσα Απριλίου ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας, Enrico Letta, παρουσίασε μια έκθεση σχετικά με το μέλλον της ενιαίας αγοράς του μπλοκ. Μεταξύ άλλων, προέτρεψε την ενοποίηση των τηλεπικοινωνιακών φορέων και την περαιτέρω ενοποίηση των αγορών ενέργειας.

Η ανταγωνιστικότητα στην Ευρώπη

Ο πρώην πρόεδρος της ΕΚΤ, Mario Draghi, θα δημοσιεύσει σύντομα μια πολυαναμενόμενη έκθεση για το μέλλον της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας, η οποία θα επιχειρήσει να σταματήσει τη σήψη με μια έκκληση για «ριζική αλλαγή» που θα μπορούσε να περιλαμβάνει μικρότερο ρυθμιστικό βάρος και, σε ορισμένες περιπτώσεις, μαζικές επιδοτήσεις. «Χωρίς στρατηγικά σχεδιασμένες και συντονισμένες δράσεις πολιτικής, είναι λογικό ότι ορισμένες από τις βιομηχανίες μας θα κλείσουν τη δυναμικότητά τους ή θα μεταφερθούν εκτός ΕΕ», δήλωσε τον Απρίλιο.

• Εν τω μεταξύ, ο Γάλλος πρόεδρος, Emmanuel Macron, ακολουθεί μια δική του ατζέντα που περιλαμβάνει την προώθηση μεγαλύτερης ολοκλήρωσης των κεφαλαιαγορών για να μιμηθεί την επιτυχία των ΗΠΑ στη δημιουργία τεράστιων δεξαμενών χρηματοδότησης.
  «Η ανησυχία μου δεν είναι μόνο η Γαλλία, είναι η Ευρώπη σε σύγκριση με τις ΗΠΑ και την Κίνα», δήλωσε στο Bloomberg τον περασμένο μήνα. «Η πρώτη μου προτεραιότητα είναι να έχουμε μια ευρωπαϊκή πολιτική που να λέει ότι πρέπει να είμαστε πολύ πιο καινοτόμοι, πρέπει να δημιουργήσουμε μια πολύ πιο αποτελεσματική κεφαλαιαγορά, πρέπει να επενδύσουμε πολύ περισσότερο από έναν κοινό προϋπολογισμό ως Ευρωπαίοι και από τον ιδιωτικό τομέα».

Υπάρχει αναμφισβήτητα μεγαλύτερη δυναμική από ό,τι συνήθως στην προσπάθεια της ΕΕ για αυτοβελτίωση, ακόμη και αν το μπλοκ δεν έλειψε ποτέ από ιδέες που αγωνίζονται να καρποφορήσουν.

«Είμαι αισιόδοξος ότι, τόσο με την έκθεση Letta και την επερχόμενη έκθεση Draghi όσο και με τις εκλογές της ΕΕ να λειτουργούν ως ένα είδος καταλύτη, υπάρχει μια ευκαιρία για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να επικεντρωθούν σε αυτά που έχουν σημασία», δήλωσε ο Paul Hollingsworth από τη BNP Paribas.

Ωστόσο, ο Konstantin Veit, από τη Pimco, σημειώνει ότι το ιστορικό της Ευρώπης σε ό,τι αφορά την παράδοση δεν είναι σπουδαίο. «Τέτοιες εκθέσεις περιέχουν πολλά σωστά πράγματα, αλλά, αν η ιστορία είναι οδηγός, μάλλον λίγα θα εφαρμοστούν πραγματικά», δήλωσε.

• Οι μεγάλες εκθέσεις και πρωτοβουλίες αποτελούσαν παλαιότερα έναν πιο συνηθισμένο τρόπο για να προχωρήσει η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, όπως αποδεικνύεται από την προσπάθεια της δεκαετίας του 1980 για τη δημιουργία μιας από τις επιτυχίες της, της ενιαίας αγοράς.

Αλλά οι πιο πρόσφατες καινοτομίες, όπως η δημιουργία από τον Draghi ενός εργαλείου ηρεμίας της αγοράς το 2012 και το μέτρο του ταμείου ανάκαμψης κατά τη διάρκεια της πανδημίας, γεννήθηκαν μέσα από την αναταραχή.
«Θα ήθελα πολύ να δω μια ΕΕ επόμενης γενιάς 2.0 ή ακόμη και μια μόνιμη ΕΕ, σε συνδυασμό με την ένωση κεφαλαιαγορών», δήλωσε η Michala Marcussen από τη Societe Generale. «Ελπίζω ότι δεν θα χρειαστεί να περάσουμε άλλη μια κρίση για να προχωρήσουμε».

Πηγή: Bloomberg