Άγχος: Οι επιπτώσεις που μπορεί να έχει στα όργανα του σώματος

Άγχος: Οι άνθρωποι μιλούν συχνά για τη συναισθηματική επιβάρυνση από τη θλίψη και το στρες, ωστόσο αγνοούν εν πολλοίς για τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει στα όργανα του σώματος. Μπορεί για παράδειγμα η θλίψη να προκαλέσει τόσο βαθιά σωματικά συμπτώματα όπως ο εμετός με αίμα; Είναι πιθανό. Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι το στρες συνδέεται με πολλές άλλες καταστάσεις που επηρεάζουν σχεδόν κάθε σύστημα του σώματος.

Οι πρώτες παρατηρήσεις του Dr. Burrill Crohn (γνωστού από τη νόσο του Crohn) περιέγραψαν έλκη από το στρες σε ασθενείς που είχαν υποστεί κάποια μορφή σοβαρού ψυχολογικού τραύματος. Έκτοτε, μελέτες παρατήρησης έχουν συνδέσει το άγχος με το πεπτικό έλκος, ενώ άλλες έχουν δείξει συσχέτιση μεταξύ άγχους και κατάθλιψης με την πάθηση. Μια άλλη μελέτη διαπίστωσε σύνδεση μεταξύ πεπτικού έλκους και αρνητικών εμπειριών ζωής όπως το διαζύγιο ή η χηρεία. Ωστόσο, το έλκος δεν είναι η μόνη κατάσταση υγείας που πιστεύεται ότι προκαλείται από το άγχος.

Ορίζοντας το στρες 

Το άγχος μπορεί σε γενικές γραμμές να χωριστεί σε δύο κύριες μορφές: τη φυσιολογική και την ψυχολογική.

Οι φυσιολογικοί στρεσογόνοι παράγοντες βάζουν σε δοκιμασία τη φυσική ικανότητα του σώματός μας να λειτουργεί. Παραδείγματα είναι η έκθεση σε ακραίες θερμοκρασίες ή το σοκ από απώλεια αίματος ή μόλυνση.

Από την άλλη, οι ψυχολογικοί στρεσογόνοι παράγοντες είναι εκείνοι που επηρεάζουν την ψυχική λειτουργία -όπως η απώλεια εργασίας, μια επίθεση από άλλο άτομο ή το πένθος. Επί της ουσίας πρόκειται για μια έννοια που μάλλον είναι δύσκολο να οριστεί. Ορισμένοι στρεσογόνοι παράγοντες -όπως ο τραυματικός τραυματισμός- θα μπορούσαν να ταξινομηθούν τόσο ως φυσιολογικοί όσο και ως ψυχολογικοί. Κάθε άτομο ανταποκρίνεται, επίσης διαφορετικά στο στρες με συνέπεια η εμπειρία μεταξύ κάθε ατόμου να είναι επίσης μεταβλητή. Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους η διερεύνηση των επιπτώσεων του στρες είναι μια δύσκολη υπόθεση.

Πολλές διαταραχές της ψυχικής υγείας είναι σχεδόν σίγουρο ότι σχετίζονται με το άγχος. Η διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD) είναι ίσως το πιο γνωστό παράδειγμα αυτών των καταστάσεων, η οποία εμφανίζεται μετά από ένα τραυματικό γεγονός. Άλλα παραδείγματα περιλαμβάνουν τις αντιδράσεις πένθους μετά από πένθος ή απώλεια και τη γενικευμένη αγχώδη διαταραχή – όπου το άγχος βιώνεται πιο χρόνια.

Γιατί εμφανίζονται τα συμπτώματα

Ανεξάρτητα από την αιτία, οι στρεσογόνοι παράγοντες πυροδοτούν μια βιολογική αντίδραση στο σώμα μας. Πιθανότατα έχετε ακούσει για τα σωματικά συμπτώματα που μπορεί να προκύψουν. Η καρδιά μπορεί να αρχίσει να τρέχει και να χτυπά πιο αισθητά, οδηγώντας μερικές φορές σε ταχυπαλμία. Η αναπνοή επιταχύνεται και μπορεί να αρχίσετε να αισθάνεστε ζέστη, κρύο ή ιδρωμένοι χωρίς προφανή λόγο. Μπορεί ακόμη και να νιώθετε τρέμουλο, ναυτία ή μούδιασμα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, το άγχος μπορεί να προκαλέσει ακόμη και πιο σοβαρά συμπτώματα, όπως πόνο στο στήθος, πνιγμό ή την αίσθηση ότι μπορεί να λιποθυμήσετε. Η αντίδραση στο στρες ξεκινάει από τον εγκέφαλο, ο οποίος έχει τον υπέρτατο έλεγχο του σώματός μας. Ένας συγκεκριμένος τομέας που ονομάζεται συμπαθητικό νευρικό σύστημα παράγει «αντιδράσεις μάχης και φυγής» σε κινδύνους. Επιπλέον, τμήμα του επινεφριδίου, γνωστό ως μυελός των επινεφριδίων, εκκρίνει την ορμόνη δράσης αδρεναλίνη. Ο εγκέφαλος μοιράζεται επίσης μια σύνδεση με τον ορμονικό επικυρίαρχο – την υπόφυση, ενεργοποιώντας άλλες ορμονικές κυκλοφορίες μέσα στην κυκλοφορία του αίματος.

Δρώντας από κοινού, το συμπαθητικό νευρικό σύστημα και ο ορμονικός καταρράκτης οδηγούν τον έλεγχο της καρδιάς, των πνευμόνων και άλλων οργάνων, αλλά και πυροδοτούν το μεταβολισμό σας. Αυτές οι σωματικές αντιδράσεις είναι ένας σημαντικός μηχανισμός επιβίωσης. Φανταστείτε για μια στιγμή ότι το πόδι σας έχει μόλις δαγκωθεί από ένα λιοντάρι. Το λιοντάρι, η αιμορραγία και ο φόβος που νιώθετε είναι οι στρεσογόνοι παράγοντες. Αλλά αν δεν θέλετε να μείνετε και να γίνετε το επόμενο γεύμα του λιονταριού, δεν έχετε άλλη επιλογή από το να αντισταθείτε ή να τρέξετε για να σωθείτε. Ευτυχώς, η αντίδραση του οργανισμού στο στρες σημαίνει ότι το νευρικό σας σύστημα έχει ήδη ενεργοποιήσει την καρδιά και τους πνεύμονές σας και έχει κινητοποιήσει τις πηγές ενέργειάς σας, καθιστώντας σας έτοιμους να αντιδράσετε.

Αν όμως το στρες συνδέεται με μια σοβαρή μορφή ψυχικού τραύματος ή εμφανίζεται πολύ συχνά, τότε τα συμπτώματα γίνονται πιο χρόνια και από εκεί και πέρα μπορεί να αντιμετωπίσετε προβλήματα. Η μετατροπή των ψυχολογικών στρεσογόνων παραγόντων σε σωματικά συμπτώματα ονομάζεται «σωματοποίηση».

Η απόκριση του σώματος

Το στρες έχει βρεθεί ότι αποτελεί δυνητική αιτία για καταστάσεις σε όλα τα διαφορετικά συστήματα του σώματος, από την καρδιά και το έντερο μέχρι τις αρθρώσεις και ακόμη και τα όργανα της πυέλου. Κανείς δεν γνωρίζει την ακριβή αιτία του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου, το οποίο συνδέεται με φούσκωμα, κοιλιακό πόνο και δυσκοιλιότητα ή διάρροια. Έχουν διατυπωθεί διάφορες αιτίες, όπως η μη φυσιολογική δραστηριότητα και η υπερευαισθησία του εντέρου. Αλλά μια άλλη πιθανότητα είναι η επίδραση του στρες και του μυαλού.

Άλλες καταστάσεις που σχετίζονται με το στρες και τη διάθεση περιλαμβάνουν το σύνδρομο υπεραερισμού, την ινομυαλγία και τους πονοκεφάλους τάσης. Υπάρχουν και άλλες καταστάσεις πιο ασυνήθιστες από αυτές. Η καρδιομυοπάθεια Takotsubo είναι κάτι σαν μια παράξενη οντότητα. Γνωστή και ως σύνδρομο ραγισμένης καρδιάς, είναι η σωματική εκδήλωση είτε μεγάλης θλίψης είτε ακραίας χαράς όπου τα συναισθήματα μετατρέπονται σε συμπτώματα όπως ο πόνος στο στήθος και η δύσπνοια. Στην ουσία, αυτό καταδεικνύει την ικανότητα των ακραίων στρεσογόνων παραγόντων να δημιουργούν καρδιακή ανεπάρκεια. Αυτά είναι μερικά μόνο παραδείγματα του άγχους που μετατρέπεται σε σωματικά συμπτώματα. Η εγγενής σύνδεση μεταξύ σώματος και νου συμβαίνει σε τόσα πολλά διαφορετικά επίπεδα και η πολυπλοκότητα της βιολογικής αντίδρασης στο στρες καθιστά τόσο δύσκολη την ποσοτικοποίηση και τη μελέτη της.

Πηγή: TheConversation.com