Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!Eγκεφαλικές Kαταστάσεις και Eγκεφαλικά Kύματα: Δεν λείπουν οι εφαρμογές και η τεχνολογία που ισχυρίζονται ότι μετατοπίζουν τον εγκέφαλο σε κατάσταση “θήτα” – λέγεται ότι βοηθούν στη χαλάρωση, την εσωτερική εστίαση και τον ύπνο. Αλλά τι ακριβώς σημαίνει να αλλάζει κανείς την “πνευματική του κατάσταση“; Και είναι αυτό καν εφικτό; Προς το παρόν, τα στοιχεία παραμένουν θολά. Αλλά η κατανόηση του εγκεφάλου αυξάνεται εκθετικά καθώς βελτιώνονται οι μέθοδοι διερεύνησης.
Η τεχνολογία μέτρησης του εγκεφάλου εξελίσσεται
Επί του παρόντος, καμία ενιαία προσέγγιση για την απεικόνιση ή τη μέτρηση της εγκεφαλικής δραστηριότητας δεν μας δίνει ολόκληρη την εικόνα. Αυτό που “βλέπουμε” στον εγκέφαλο εξαρτάται από το εργαλείο που χρησιμοποιούμε για να “κοιτάξουμε”. Υπάρχουν μυριάδες τρόποι για να το κάνουμε αυτό, αλλά ο καθένας από αυτούς συνοδεύεται από συμβιβασμούς. Μάθαμε πολλά για την εγκεφαλική δραστηριότητα τη δεκαετία του 1980 χάρη στην έλευση της απεικόνισης μαγνητικού συντονισμού (MRI). Τελικά επινοήσαμε τη “λειτουργική μαγνητική τομογραφία”, η οποία μας επιτρέπει να συνδέσουμε την εγκεφαλική δραστηριότητα με ορισμένες λειτουργίες ή συμπεριφορές σε πραγματικό χρόνο, μετρώντας τη χρήση οξυγονωμένου αίματος από τον εγκέφαλο κατά τη διάρκεια μιας εργασίας. Μπορούμε, επίσης, να μετρήσουμε την ηλεκτρική δραστηριότητα χρησιμοποιώντας το EEG (ηλεκτροεγκεφαλογράφημα). Αυτό μπορεί να μετρήσει με ακρίβεια τον συγχρονισμό των εγκεφαλικών κυμάτων καθώς συμβαίνουν, αλλά δεν είναι πολύ ακριβές στο να προσδιορίσει σε ποιες συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου συμβαίνουν. Εναλλακτικά, μπορούμε να μετρήσουμε την απόκριση του εγκεφάλου σε μαγνητική διέγερση. Αυτό είναι πολύ ακριβές όσον αφορά την περιοχή και τον συγχρονισμό, αλλά μόνο εφόσον είναι κοντά στην επιφάνεια.
Τι είναι οι καταστάσεις του εγκεφάλου;
Όλες οι απλές και σύνθετες συμπεριφορές μας, καθώς και η νόησή μας (σκέψεις) έχουν ως βάση την εγκεφαλική δραστηριότητα, ή αλλιώς τη “νευρωνική δραστηριότητα”. Οι νευρώνες – τα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου – επικοινωνούν μέσω μιας αλληλουχίας ηλεκτρικών ώσεων και χημικών σημάτων που ονομάζονται “νευροδιαβιβαστές”. Οι νευρώνες είναι πολύ άπληστοι για καύσιμα από το αίμα και απαιτούν μεγάλη υποστήριξη από τα συνοδά κύτταρα. Ως εκ τούτου, πολλές μετρήσεις του τόπου, της ποσότητας και του χρόνου της εγκεφαλικής δραστηριότητας γίνονται μέσω της μέτρησης της ηλεκτρικής δραστηριότητας, των επιπέδων των νευροδιαβιβαστών ή της ροής του αίματος. Μπορούμε να εξετάσουμε αυτή τη δραστηριότητα σε τρία επίπεδα. Το πρώτο είναι το επίπεδο ενός κυττάρου, όπου οι μεμονωμένοι νευρώνες επικοινωνούν. Όμως, η μέτρηση σε αυτό το επίπεδο είναι δύσκολη (με βάση το εργαστήριο) και παρέχει μια περιορισμένη εικόνα.Ως εκ τούτου, βασιζόμαστε περισσότερο σε μετρήσεις που γίνονται σε επίπεδο δικτύου, όπου ενεργοποιείται μια σειρά νευρώνων ή δικτύων. Ή, μετράμε μοτίβα δραστηριότητας ολόκληρου του εγκεφάλου, τα οποία μπορεί να ενσωματώνουν μία ή περισσότερες λεγόμενες “εγκεφαλικές καταστάσεις”. Σύμφωνα με έναν πρόσφατο ορισμό, οι εγκεφαλικές καταστάσεις είναι “επαναλαμβανόμενα μοτίβα δραστηριότητας κατανεμημένα σε ολόκληρο τον εγκέφαλο που προκύπτουν από φυσιολογικές ή γνωστικές διεργασίες”. Αυτές οι καταστάσεις είναι λειτουργικά σχετικές, πράγμα που σημαίνει ότι σχετίζονται με τη συμπεριφορά. Οι εγκεφαλικές καταστάσεις περιλαμβάνουν τον συγχρονισμό διαφορετικών περιοχών του εγκεφάλου, κάτι που έχει παρατηρηθεί πιο εύκολα σε ζωικά μοντέλα, συνήθως τρωκτικά. Μόνο τώρα αρχίζουμε να βλέπουμε κάποια στοιχεία σε ανθρώπινες μελέτες.
Διάφορα είδη καταστάσεων
Οι πιο συχνά μελετημένες καταστάσεις του εγκεφάλου τόσο στα τρωκτικά όσο και στους ανθρώπους είναι οι καταστάσεις “διέγερσης” και “ανάπαυσης”. Μπορείτε να τις φανταστείτε ως διάφορα επίπεδα εγρήγορσης. Οι μελέτες δείχνουν ότι οι περιβαλλοντικοί παράγοντες και η δραστηριότητα επηρεάζουν τις εγκεφαλικές μας καταστάσεις. Δραστηριότητες ή περιβάλλοντα με υψηλές γνωστικές απαιτήσεις οδηγούν σε εγκεφαλικές καταστάσεις “προσοχής” (τις λεγόμενες εγκεφαλικές καταστάσεις που προκαλούνται από την εργασία) με αυξημένη συνδεσιμότητα. Παραδείγματα εγκεφαλικών καταστάσεων που προκαλούνται από καθήκοντα περιλαμβάνουν σύνθετες συμπεριφορές όπως η προσδοκία ανταμοιβής, η διάθεση, η πείνα κ.ο.κ. Αντίθετα, μια εγκεφαλική κατάσταση, όπως η “περιπλάνηση του νου” φαίνεται να είναι αποκομμένη από το περιβάλλον και τα καθήκοντα του ατόμου. Η πτώση στην ονειροπόληση είναι, εξ ορισμού, χωρίς σύνδεση με τον πραγματικό κόσμο. Προς το παρόν, δεν μπορούμε να διαχωρίσουμε τις πολλαπλές “καταστάσεις” που υπάρχουν στον εγκέφαλο σε κάθε δεδομένη στιγμή και τόπο. Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, αυτό οφείλεται στους συμβιβασμούς που προκύπτουν με την καταγραφή της χωρικής (περιοχή του εγκεφάλου) έναντι της χρονικής (χρόνος) εγκεφαλικής δραστηριότητας.
Εγκεφαλικές καταστάσεις έναντι εγκεφαλικών κυμάτων
Η εργασία για τις εγκεφαλικές καταστάσεις μπορεί να περιβληθεί με όρους όπως άλφα, δέλτα κ.ο.κ. Ωστόσο, αυτό στην πραγματικότητα αναφέρεται σε εγκεφαλικά κύματα τα οποία προέρχονται συγκεκριμένα από τη μέτρηση της εγκεφαλικής δραστηριότητας με τη χρήση του ΗΕΓ. Το ΗΕΓ καταγράφει τη μεταβαλλόμενη ηλεκτρική δραστηριότητα στον εγκέφαλο, η οποία μπορεί να ταξινομηθεί σε διαφορετικές συχνότητες (με βάση το μήκος κύματος). Κλασικά, αυτές οι συχνότητες είχαν συγκεκριμένες συσχετίσεις:
- η γάμμα συνδέεται με καταστάσεις ή εργασίες που απαιτούν πιο εστιασμένη συγκέντρωση
- η βήτα συνδέεται με υψηλότερο άγχος και πιο ενεργές καταστάσεις, με την προσοχή συχνά στραμμένη προς τα έξω
- το άλφα συνδέεται με πολύ χαλαρή κατάσταση και παθητική προσοχή (όπως το να ακούει κανείς ήσυχα αλλά να μην ασχολείται)
- το θήτα συνδέεται με βαθιά χαλάρωση και εσωτερική εστίαση
- και το δέλτα συνδέεται με βαθύ ύπνο.
Τα μοτίβα των εγκεφαλικών κυμάτων χρησιμοποιούνται πολύ για την παρακολούθηση των σταδίων του ύπνου. Όταν κοιμόμαστε, περνάμε από την υπνηλία, την ελαφριά προσοχή που ξυπνάει εύκολα (άλφα), στο να είμαστε χαλαροί και να μην είμαστε πλέον σε εγρήγορση (θήτα), στο να είμαστε σε βαθύ ύπνο (δέλτα).
Μπορούμε να ελέγξουμε τις καταστάσεις του εγκεφάλου μας;
Το ερώτημα που απασχολεί πολλούς ανθρώπους είναι: μπορούμε να επηρεάσουμε με σύνεση και σκόπιμα τις εγκεφαλικές μας καταστάσεις; Προς το παρόν, είναι μάλλον πολύ απλοϊκό να υποθέσουμε ότι μπορούμε να το κάνουμε αυτό, καθώς οι πραγματικοί μηχανισμοί που επηρεάζουν τις εγκεφαλικές καταστάσεις παραμένουν δύσκολο να αποσαφηνιστούν. Παρ’ όλα αυτά, οι ερευνητές διερευνούν τα πάντα, από τη χρήση ναρκωτικών, μέχρι περιβαλλοντικές ενδείξεις, την εξάσκηση της ενσυνειδητότητας, τον διαλογισμό και την αισθητηριακή χειραγώγηση. Αμφιλεγόμενα, τα μοτίβα των εγκεφαλικών κυμάτων χρησιμοποιούνται σε κάτι που ονομάζεται θεραπεία “νευροανάδρασης”. Σε αυτές τις θεραπείες, οι άνθρωποι λαμβάνουν ανατροφοδότηση (όπως οπτική ή ακουστική) με βάση τη δραστηριότητα των εγκεφαλικών τους κυμάτων και στη συνέχεια τους ανατίθεται να προσπαθήσουν να τη διατηρήσουν ή να την αλλάξουν. Για να παραμείνουν σε μια απαιτούμενη κατάσταση μπορεί να ενθαρρύνονται να ελέγχουν τις σκέψεις τους, να χαλαρώνουν ή να αναπνέουν με συγκεκριμένους τρόπους. Οι εφαρμογές αυτής της εργασίας αφορούν κυρίως την ψυχική υγεία, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων που έχουν βιώσει τραύματα ή που έχουν δυσκολία αυτορρύθμισης – η οποία μπορεί να εκδηλωθεί ως ελλιπής προσοχή ή συναισθηματική αναταραχή. Ωστόσο, παρόλο που αυτές οι τεχνικές έχουν διαισθητική ελκυστικότητα, δεν λαμβάνουν υπόψη τους το ζήτημα των πολλαπλών εγκεφαλικών καταστάσεων που είναι παρούσες ανά πάσα στιγμή. Συνολικά, οι κλινικές μελέτες ήταν σε μεγάλο βαθμό ασαφείς και οι υποστηρικτές της θεραπείας νευροανάδρασης παραμένουν απογοητευμένοι από την έλλειψη ορθόδοξης υποστήριξης.
Άλλες μορφές νευροανάδρασης παρέχονται με δεδομένα που παράγονται με μαγνητική τομογραφία. Στους συμμετέχοντες που επιδίδονται σε νοητικά καθήκοντα δίνονται σήματα με βάση τη νευρική τους δραστηριότητα, τα οποία χρησιμοποιούν για να προσπαθήσουν να “ρυθμίσουν” (ενεργοποιήσουν) περιοχές του εγκεφάλου που εμπλέκονται σε θετικά συναισθήματα. Αυτό θα μπορούσε, για παράδειγμα, να είναι χρήσιμο για τη βοήθεια ατόμων με κατάθλιψη. Μια άλλη πιθανή μέθοδος που υποστηρίζεται ότι δήθεν αλλάζει τις καταστάσεις του εγκεφάλου περιλαμβάνει διαφορετικές αισθητηριακές εισροές. Οι binaural beats είναι ίσως το πιο δημοφιλές παράδειγμα, όπου δύο διαφορετικά μήκη κύματος ήχου παίζονται σε κάθε αυτί. Αλλά τα στοιχεία για τέτοιες τεχνικές είναι ομοίως ανάμεικτα. Θεραπείες, όπως η θεραπεία νευροανάδρασης, είναι συχνά πολύ δαπανηρές, και η επιτυχία τους πιθανόν να εξαρτάται εξίσου πολύ από τη θεραπευτική σχέση παρά από την πραγματική θεραπεία. Από τη θετική πλευρά, δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι αυτές οι θεραπείες κάνουν κακό – εκτός από την πιθανή καθυστέρηση θεραπειών που έχουν αποδειχθεί ευεργετικές.
