Μείωση της Βλάβης από το Κάπνισμα: Η στρατηγική μείωσης της βλάβης από το κάπνισμα να καταστεί κεντρική στρατηγική για την προστασία της δημόσιας υγείας

Αυτό είναι το κύριο μήνυμα από το 7ο Επιστημονικό Συνέδριο για τη Μείωση της Βλάβης από το Κάπνισμα, τα Νεότερα προϊόντα, την Έρευνα και τις Πολιτικές, και μία από τις 10 προτάσεις της Διεθνούς Εταιρείας ανεξάρτητων επιστημόνων για τον Έλεγχο του Καπνίσματος και τη Μείωση της Βλάβης από το Κάπνισμα SCOHRE, οι οποίες ανακοινώθηκαν στην καταληκτική συνεδρία του διήμερου Summit που ολοκληρώθηκε στις 17 Σεπτεμβρίου, διαδικτυακά.

Κατά τον ίδιο τον ΠΟΥ, η στρατηγική που ακολουθεί για την αντιμετώπιση της επιδημίας καπνίσματος αποδίδει, με βάση την εκτίμηση του αριθμού των ανθρώπων που καλύπτονται από τα μέτρα ελέγχου καπνίσματος που προτείνονται –δηλαδή, πάνω από 5,3 δισεκατομμύρια άνθρωποι ή το 69% του παγκόσμιου πληθυσμού, καλύπτονται από τουλάχιστον ένα μέτρο του ΠΟΥ. Ωστόσο, ο αριθμός των ατόμων που επηρεάζονται από το κάπνισμα (1,3 δισεκατομμύρια παγκοσμίως) ή οι θάνατοι από ασθένειες που σχετίζονται με το κάπνισμα (8 εκατομμύρια θάνατοι κάθε χρόνο) δεν χρησιμοποιούνται σε αυτή την εκτίμηση. Επιπλέον, ο ΠΟΥ στοχοποιεί πλέον τα ηλεκτρονικά συστήματα παροχής νικοτίνης (ENDS), απορρίπτοντας τα ολοένα αυξανόμενα στοιχεία που υποδεικνύουν ότι αυτά τα προϊόντα ενέχουν χαμηλότερο κίνδυνο σε σύγκριση με τα παραδοσιακά τσιγάρα.

Η Διεθνής Επιστημονική Εταιρεία SCOHRE σκοπεύει να καταθέσει μια κοινή, ισχυρή θέση που να προωθεί μια πιο πρακτική προσέγγιση από αυτή του ΠΟΥ, βασισμένη στα νέα επιστημονικά δεδομένα. Στο 7ο Επιστημονικό Συνέδριο για τη Μείωση της Βλάβης από το Κάπνισμα συμμετείχαν σύνεδροι από 39 χώρες από κάθε άκρη του κόσμου* για να συζητήσουν τα επιστημονικά δεδομένα, να μοιραστούν εμπειρίες και να παρουσιάσουν βέλτιστες πρακτικές για σύγχρονες, ολοκληρωμένες και πιο αποτελεσματικές στρατηγικές δημόσιας υγείας, που λαμβάνουν υπόψη τις προτιμήσεις των καταναλωτών και το δικαίωμά τους να λαμβάνουν αποφάσεις κατόπιν ενημέρωσης για τις εξελίξεις της τεχνολογίας και της επιστήμης.

Στην εναρκτήρια συνεδρία του Summit με τίτλο «Κανονιστικές Ρυθμίσεις της Μείωσης της Βλάβης από το Κάπνισμα – Τάσεις και Πώς Διαμορφώνεται το Μέλλον» με συντονιστή τον Πρόεδρο της SCOHRE, καθηγητή Ιγνάτιο Οικονομίδη, οι Marewa Glover και Louise Ross υπογράμμισαν την αξία της Μείωσης της Βλάβης από το Κάπνισμα παρουσιάζοντας στοιχεία από το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Νέα Ζηλανδία.

Ο δρ Solomon Rataemane, έγκριτος ψυχίατρος από τη Νότια Αφρική και ιδρυτικό μέλος της επιστημονικής εταιρείας SCOHRE, απηύθυνε ομιλία με  να κατανοήσει ο θεραπευόμενος τους παράγοντες πυροδότησης του καπνίσματος, τους μηχανισμούς αντιμετώπισης και την πρόληψη υποτροπών κατά την προσπάθεια διακοπής.

Η στρογγυλή τράπεζα που συντόνισε ο David Sweanor με τίτλο «Απαγόρευση ή Νομοθετική Ρύθμιση – Πού είναι το όριο για τη Δημόσια Υγεία;» εστίασε στη συνεχιζόμενη συζήτηση μεταξύ απαγόρευσης και νομοθετικής ρύθμισης στη δημόσια υγεία, ιδίως όσον αφορά τον έλεγχο του καπνίσματος. Ο κ. Sweanor υπογράμμισε την αναποτελεσματικότητα και τις παρενέργειες της απαγόρευσης ιστορικά, και έθεσε το πλαίσιο της συζήτησης μεταξύ των ειδικών από διάφορες χώρες που συμμετείχαν στη συζήτηση, ώστε να παρουσιάσουν τα αποτελέσματα που έχουν στην πράξη οι απαγορεύσεις των εναλλακτικών του τσιγάρου προϊόντων μειωμένου κινδύνου και να παρουσιάσουν τις απόψεις τους σχετικά με αποτελεσματικές στρατηγικές μείωσης του καπνίσματος.

• Ο δρ Fernando Fernandez–Bueno από την Ισπανία παρουσίασε το νέο πρόγραμμα ελέγχου του καπνίσματος της χώρας, που υποστηρίζει επιστημονικά τεκμηριωμένες στρατηγικές και ειδικότερα αυτή της μείωσης της βλάβης. Ανέφερε ότι τα τελευταία χρόνια η Ισπανία έχει χάσει την ηγετική θέση στην καταπολέμηση του καπνίσματος, την οποία είχε κατακτήσει πριν από σχεδόν δύο δεκαετίες, πριν από τη θέση σε ισχύ του φιλόδοξου νόμου κατά του καπνίσματος. Σήμερα η Ισπανία έχει μια ευκαιρία με το νέο Πρόγραμμα Ελέγχου του Καπνίσματος το οποίο θα πρέπει να εστιάσει σε τρεις πυλώνες: την επιστήμη, την αξιοποίηση της εμπειρίας που έχει αποκτηθεί διεθνώς και των κοινωνικών αφηγημάτων, καθώς και την ενίσχυση των στρατηγικών πρόληψης και διακοπής του καπνίσματος μέσω της μείωσης της βλάβης.
• Η κ. Maria Papaioannoy μίλησε για την ανάγκη για μια νέα προσέγγιση του ελέγχου του καπνίσματος στον Καναδά και υποστήριξε την υιοθέτηση της συμπερίληψης και της καινοτομίας στους κανονισμούς για ασφαλέστερα προϊόντα νικοτίνης. Επισήμανε τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι υποστηρικτές των παραπάνω στρατηγικών και τις επιζήμιες επιπτώσεις των ισχυόντων νόμων στις προσπάθειες μείωσης της βλάβης. Δυστυχώς, είπε η κ. Papaioannoy, το ισχύον μοντέλο ελέγχου του καπνίσματος στη Βόρεια Αμερική στηρίζεται στο παρελθόν. Οι υπεύθυνοι για τον σχεδιασμό πολιτικών δεν κοιτούν προς το μέλλον και θέλουν να σταματήσουν την καινοτομία. Ανακοίνωσε τον στόχο της να δημιουργήσει έναν νέο νόμο, τον «Νόμο για Ασφαλέστερη Νικοτίνη» (Safer Nicotine Act), και υπογράμμισε τη σημασία της συλλογικής δράσης για την επίτευξη του στόχου αυτού.
• Ο δρ Sudhanshu Patwardhan τόνισε την ανάγκη της χρήσης της επιστημονικής βιβλιογραφίας ως οδηγό για τη θέσπιση πολιτικών και τη σημασία της κατανόησης των αναγκών των καταναλωτών, ιδίως στις χώρες με χαμηλό ή μέσο εισόδημα, όπου το κάπνισμα θέτει σημαντικές προκλήσεις. Υποστήριξε πως το όριο της δημόσιας υγείας πρέπει να βρίσκεται εκεί που βρίσκονται οι καταναλωτές. Είναι αλήθεια ότι η νομοθέτηση και η θέσπιση πολιτικών είναι δύσκολη δουλειά, και ότι η απαγόρευση αντιμετωπίζεται σαν μια εύκολη λύση, λόγω έλλειψης εξειδίκευσης σε τοπικό επίπεδο. Ο δρ Eugeniu Cotelea υπογράμμισε τις δυσκολίες και τα εμπόδια που διαπιστώνονται στη Μολδαβία όσον αφορά την υποστήριξη της μείωσης της βλάβης στο κάπνισμα, λόγω της ύπαρξης αυστηρών νόμων και της αντίθεσης της ιατρικής κοινότητας. Μίλησε για περιοριστικούς νόμους οι οποίοι εμποδίζουν την ελευθερία έκφρασης των γιατρών.
• Ο καθ. Sweanor σχολίασε ότι αποτελεί μια θλιβερή πραγματικότητα το γεγονός πως αυτές οι απαγορεύσεις στην ελευθερία της έκφρασης προάγονται παγκοσμίως και είναι προστατευτικές απέναντι στη βιομηχανία καπνού. Οι εν λόγω νόμοι υπάρχουν ακόμη και σε χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες. Δεν επιτρέπεται να  προωθήσει κανείς ένα προϊόν μειωμένου κινδύνου, αν και πρόκειται πραγματικά για μειωμένο κίνδυνο, παρά μόνο με την προϋπόθεση ότι θα το επιτρέψει ο FDA. Όμως η διαδικασία του FDA καθιστά την έγκριση του οργανισμού πρακτικά αδύνατη. Το αποτέλεσμα είναι ότι ορισμένοι άνθρωποι στις ΗΠΑ ζουν μέσα στην παραπληροφόρηση, καθώς δεν η πληροφορία δεν φθάνει σε αυτούς.

Σε μια άλλη συνεδρία, η Jeannie Cameron, ιδρύτρια του JCIC International, εταιρείας στρατηγικής συμβουλευτικής με εστίαση στη μείωση της βλάβης από το κάπνισμα στο Ηνωμένο Βασίλειο, παρουσίασε τις θεραπευτικές δυνατότητες της νικοτίνης σε νευρολογικές παθήσεις και υπογράμμισε τα οφέλη της στη μείωση της βλάβης και στην καθυστέρηση της έναρξης παθήσεων όπως η νόσος Πάρκινσον και η ήπια έκπτωση της γνωστικής λειτουργίας. Οι καπνιστές έχουν μέχρι 70% μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης ν. Πάρκινσον λόγω της νικοτίνης, ανέφερε και τόνισε ένα ενδιαφέρον στοιχείο: υπάρχουν 69 αναγνωρισμένες καρκινογόνες ουσίες στον καπνό του τσιγάρου, η νικοτίνη όμως δεν συγκαταλέγεται ανάμεσά τους. Ο Muazu Elazeh, βραβευμένος δημοσιογράφος από τη Νιγηρία, αναφέρθηκε στην αρνητική εικόνα που αναπαράγουν τα ΜΜΕ για τη μείωση της βλάβης και ανέπτυξε τον καίριο ρόλο που παίζουν οι δημοσιογράφοι στην επιστημονική πληροφόρηση του καταναλωτή και στην προστασία του κοινού από την παραπληροφόρηση ή την απουσία πληροφόρησης. Ο Jeffrey Zamora, ακτιβιστής της μείωσης της βλάβης από το κάπνισμα από την Κόστα Ρίκα και Πρόεδρος της ARDT Iberoamerica, παρουσίασε ενδιαφέροντα στοιχεία για την τρέχουσα κατάσταση των εναλλακτικών προϊόντων μείωσης της βλάβης από το κάπνισμα στη Λατινική Αμερική, την Ισπανία και την Πορτογαλία. Στη Λατινική Αμερική, είπε, σχεδόν 49 εκατομμύρια καπνιστές στερούνται νόμιμης πρόσβασης σε αποδεδειγμένα αποτελεσματικά προϊόντα μείωσης της βλάβης και σχεδόν 9 εκατομμύρια άτομα που χρησιμοποιούν σήμερα συσκευές ατμίσματος με νικοτίνη εξαναγκάζονται να τις προμηθεύονται από παράνομες πηγές.

Στην τελευταία συνεδρία του 7th Summit που διοργανώθηκε από την SCOHRE, τα μέλη του διοικητικού της συμβουλίου επιβεβαίωσαν για μία ακόμη φορά το όραμα της SCOHRE και παρουσίασαν 10 προτάσεις για την καταπολέμηση της επιδημίας του καπνίσματος και των επιβλαβών συνεπειών του:

1. Ευαισθητοποίηση και λήψη ενημερωμένων αποφάσεων: Τα άτομα πρέπει να υποστηρίζονται στην προσπάθειά τους να προσδιορίσουν τι έχει σημασία γι’ αυτά και να διασφαλίζεται ότι τους παρέχεται σαφής πληροφόρηση και συγκριτικά δεδομένα προκειμένου να μπορούν να λάβουν αποφάσεις.
2. Βιοηθική & ανθρώπινα δικαιώματα: Οι πολιτικές σχετικά με τα προϊόντα νικοτίνης θα πρέπει να θέτουν σε προτεραιότητα την ενδυνάμωση των καταναλωτών και να έχουν στο επίκεντρο τη βιοηθική και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
3. Εγγραμματοσύνη υγείας: Η εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας, των καπνιστών και του κοινού είναι καίριας σημασίας για τον αποτελεσματικό έλεγχο του καπνίσματος. Οι επαγγελματίες υγείας πρέπει να στηρίζουν ενεργά τους καπνιστές στην προσπάθειά τους για διακοπή του καπνίσματος και οι καπνιστές πρέπει να έχουν στη διάθεσή τους όλα τα εργαλεία και τους πόρους για να το πετύχουν.
4. Δικτύωση & συνεργασία: Η ανταλλαγή εμπειριών και βέλτιστων πρακτικών μπορεί να οδηγήσει σε σύγχρονες, αποτελεσματικές στρατηγικές δημόσιας υγείας και σε μία ενιαία, βασισμένη στην επιστήμη, κοινή θέση σχετικά με τον έλεγχο του καπνίσματος.
5. Πρόληψη: Πρόληψη της έναρξης του καπνίσματος και της έκθεσης στον καπνό μέσω της φορολογίας, της αυστηροποίησης των κανονισμών αγοράς, των περιορισμών στη διαφήμιση, των προειδοποιητικών μηνυμάτων για την υγεία και των βασισμένων στην κοινότητα παρεμβάσεων για την προστασία των ευάλωτων ομάδων, ιδιαίτερα των νέων.
6. Ισχυρό κανονιστικό πλαίσιο: Οι κανονισμοί θα πρέπει να βοηθούν τους καταναλωτές να λαμβάνουν ενημερωμένες αποφάσεις, να αντιμετωπίζουν τα προϊόντα νικοτίνης ανάλογα με τον κίνδυνο που ενέχουν και να επικαιροποιούνται σε τακτική βάση σύμφωνα με τα νέα επιστημονικά δεδομένα. Οι φορολογικοί νόμοι θα πρέπει να αντικατοπτρίζουν τον κίνδυνο που ενέχει κάθε προϊόν, προστατεύοντας παράλληλα τους καταναλωτές από την παραπληροφόρηση.
7. Πολιτική βασισμένη σε τεκμήρια & έρευνα: Οι τεκμηριωμένες πολιτικές παρέχουν μία στέρεη βάση για την πρόληψη και τη θεραπεία. Η συνεχιζόμενη, απρόσκοπτη έρευνα θα πρέπει να παράγει δεδομένα που να παρέχουν πληροφόρηση σχετικά με τις προσπάθειες ελέγχου του καπνίσματος και Μείωσης της Βλάβης από το Κάπνισμα.
8. Διακοπή του καπνίσματος: Η διακοπή του καπνίσματος παραμένει η πιο ισχυρή και οικονομικά αποδοτική παρέμβαση για την πρόληψη των σχετιζόμενων με το κάπνισμα νόσων. Η προτεραιοποίηση της διακοπής μέσω του συστηματικού εντοπισμού και θεραπείας των καπνιστών είναι καίριας σημασίας.
9. Διαφορική φορολογία: Μία δημοσιονομική πολιτική που έχει ως στόχο την προαγωγή της υγείας θα πρέπει να φορολογεί τον καπνό και τα προϊόντα νικοτίνης με βάση την αρχή «λιγότερος κίνδυνος, λιγότερη φορολογία». Οι επικαιροποιούμενες σε τακτική βάση αξιολογήσεις τοξικότητας θα συμβάλουν στον περιορισμό της πρόσβασης σε προϊόντα υψηλής τοξικότητας, μειώνοντας την κατανάλωσή τους και την επιβάρυνση που προκαλούν στην υγεία.
10. Μείωση της βλάβης από το Κάπνισμα: Η THR, σε συνδυασμό με την πρόληψη, τη διακοπή του καπνίσματος και τα δημοσιονομικά εργαλεία, θα πρέπει να αποτελεί την κύρια στρατηγική για την προστασία της δημόσιας υγείας. Τα εναλλακτικά χαμηλότερου κινδύνου προϊόντα όπως οι συσκευές ατμίσματος, τα σακουλάκια νικοτίνης (pouches) και τα συστήματα θερμαινόμενου καπνού μπορούν να βελτιώσουν τις εκβάσεις υγείας για τους καπνιστές που τα υιοθετούν έναντι του συμβατικού τσιγάρου .

*Χώρες που εκπροσωπήθηκαν στο 7th Summit:

Αλβανία, Αυστρία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Βραζιλία, Ελλάδα, Εσθονία, Ζιμπάμπουε, Ηνωμένο Βασίλειο, Η.Π.Α., Ινδία, Ισπανία, Ιταλία, Καναδάς, Κένυα, Κόστα Ρίκα, Κουβέιτ, Κύπρος, Λευκορωσία, Λιθουανία, Μαλαισία, Μαυροβούνιο, Μολδαβία, Νέα Ζηλανδία, Νίγηρας, Νιγηρία, Νότια Αφρική, Ουγγαρία, Πακιστάν, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Ρωσία, Σερβία, Σουηδία, Τουρκία, Τσεχία, Τυνησία, Φιλιππίνες